Enkelverstuiking

Enkelverstuikingen zijn de meest voorkomende sportblessures. Het is een letsel van de gewrichtsbanden (ligamenten). De taak van de gewrichtsbanden is de beenderen bij elkaar houden en extreme bewegingen van de gewrichten vermijden. Een enkelverstuiking ontstaat als de enkel te ver in een bepaalde richting kantelt. Hierbij geraken de gewrichtsbanden van de enkel beschadigd of zelfs volledig gescheurd. Meestal is de beschadiging aan de buitenzijde van de enkel.

De meeste patiënten kunnen binnen 4 tot 8 weken weer normale activiteiten hervatten. Toch zien we bij een groot deel van de patiënten langdurig aanslepende last met impact op het dagelijkse leven. De last kan vaak meerdere maanden tot een jaar aanslepen. Vandaar is een goede aanpak heel belangrijk.

Verschillende graden van ernst
Het onderscheid is niet altijd makkelijk. Hoe meer last, hoe ernstiger het letsel.

• Graad 1 = lichte verstuiking
  Lichte pijn, normale beweeglijkheid en functie. Je stapt nog normaal.
• Graad 2 = matige verstuiking
  Matige pijn en zwelling, verminderde beweeglijkheid. Je kan niet meer normaal stappen en mankt.
• Graad 3 = ernstige verstuiking
  Ernstige pijn en zwelling, beweeglijkheid duidelijk verminderd, steunen is quasi niet meer mogelijk.  

Daarnaast komt er soms een stukje bot los. Dit is meestal aan de plaats waar een gewrichtsband aan het bot vastzit. Het wijst dan ook op een ernstiger letsel.

Soms is er ook een beschadiging van de gewrichtsbanden aan de binnenzijde van de enkel aanwezig. Dat is ook een ernstiger letsel.

Enkelverstuikingen komen voor tijdens de gewone dagelijkse activiteiten, maar zijn dikwijls het gevolg van sportactiviteiten.

• Een misstap op een ongelijke ondergrond
• Een val
• Stevige duels, fout neerkomen na een sprong of slecht vallen bij sporten zoals voetbal, volleybal... 

Bijkomende risicofactoren voor een enkelverstuiking zijn:

• Eerdere enkelverstuikingen met onvolledig herstel
• Spierzwakte rondom de enkel
• Een gekantelde stand van de achtervoet (vaak erfelijk)
• Activiteiten (werk, sport, vrije tijd) op een oneffen ondergrond

Respecteer het genezingsproces!

Onmiddellijk na het ongeval en in de acute fase heb je nood aan PEACE: Protection, Elevation, Avoid anti-inflammatoires, Compression en Education

• Protection: bescherm de enkel de eerste dagen tegen pijnlijke activiteiten en bewegingen. Is bewegen pijnlijk? Dan is een periode immobilisatie zeer zinvol. Is steunen pijnlijk? Dan zijn krukken noodzakelijk. Een korte periode (gips)immobilisatie is hier zeker te overwegen.
• Elevation: hoogstand helpt om pijn en zwelling te verminderen. Houd de enkel zoveel mogelijk boven het niveau van het hart. Het been horizontaal houden, is dus niet voldoende. Veel (zelfs met krukken) rondlopen is dus ook niet goed voor het genezingsproces.
• Avoid anti-inflammatories: zowel het aanbrengen van ijs als het nemen van onstekingsremmers raadt de huidige literatuur meer en meer af. Ze kunnen de pijn tijdelijk verminderen, maar vertragen het genezingsproces.
• Compression: een verband helpt de zwelling te beperken. Zwelling zorgt voor een bijkomende druk op de beschadigde weefsels en moet je zoveel mogelijk beperken.
• Education: respecteer het genezingsproces. Pijn waarschuwt je dat je het rustiger aan moet doen. Onvoldoende uitleg zorgt dat je bovenstaand advies minder volgt met een vertraagd genezingsproces tot gevolg.

In een volgende fase heb je nood aan LOVE: Load, Optimism, Vascularisation en Exercise

• Load: toenemende belasting is zinvol om het genezingsproces goed te laten verlopen. Hierbij keer je geleidelijk aan terug naar normale activiteiten. Het is zinvol om pijn als leidraad te gebruiken. Je lichaam vertelt op die manier wanneer het zinvol is om de belasting op te drijven. 
• Optimism: oefen je geest om positief te blijven en vertrouwen te hebben in een optimaal herstel.
• Vascularisation: kies pijnvrije cardiovasculaire activiteiten om de bloeddoorstroming naar de beschadigde weefsels te verbeteren. Fietsen is hier heel zinvol.
• Exercise: herstel je beweeglijkheid, kracht en lichaamsbewustzijn met een actieve aanpak naar herstel. We raden stabiliserende oefeningen sterk aan. Vermijd pijn om een optimaal herstel toe te laten. Passieve therapie zoals elektrostimulatie en massage zijn hier geen meerwaarde.

De overgang naar deze fase wordt niet bepaald door tijd op zich, maar door de evolutie in het genezingsproces. Verloopt de eerste fase niet goed? Dan heb je er geen baat bij om over te schakelen naar de volgende fase. Begeleiding door een kinesitherapeut is heel zinvol in deze fase.

De meeste verstuikingen herstellen zonder operatieve behandeling.

De duur van het herstel na een enkelverstuiking is heel variabel en daarom moeilijk te voorspellen:

• na 3 maand heeft ongeveer 50% nog last
• na 6 maand is dat 25%
• na 1 jaar 10%

Een ernstige verstuiking, avulsiefractuur (loskomen van het bot op de plaats waar de pees aanhecht) en ondermaatse behandeling zijn de belangrijkste oorzaken van een vertraagd herstel. Een verstuikte enkel kan evolueren tot 1 jaar na de verstuiking. 

• Heb je aanhoudende last? Dan is het vooral nuttig te weten of er nog evolutie is.
• Vermindert de last geleidelijk? Dan is vaak wat meer geduld voldoende. Vermijd overbelasting. Kinesitherapie en een enkelbrace kunnen hier zeer zinvol zijn.
• Vermindert de last niet? Dan wijst dit vaak op een genezingsproces dat niet evolueert. Dan is een periode van extra rust en bescherming te overwegen. Krukken, werkongeschiktheid, immobilisatie kunnen nodig zijn. Overweeg bij belangrijke last nazicht bij een arts. Dan kan de arts ook inschatten of er andere letsels aanwezig zijn.

Een kleine groep patiënten hervalt ondanks adequate behandeling en heeft opnieuw enkelverstuikingen. In dit geval is er sprake van enkelinstabiliteit.