Ziekte van Parkinson

De diagnose ziekte van Parkinson wordt vaak gesteld aan de hand van ‘motorische symptomen’, die het meest zichtbaar zijn. Het belangrijkste symptoom noemen we ‘bradykinesie’, dit zijn tragere en kleinere bewegingen. Dit gaat samen met symptomen van stijfheid (‘rigiditeit’) en/of een typische vorm van beven in een arm of been die vooral in een rusthouding aanwezig is (‘rusttremor’). Vaak beginnen deze symptomen in één zijde van het lichaam. 

Anderzijds zijn er ook veel  ‘niet-motorische symptomen’ mogelijk zoals constipatie, slaapstoornissen, depressie en reukverlies die tot jaren voor de eerste motorische klachten reeds aanwezig kunnen zijn. Zeker niet alle symptomen hoeven aanwezig te zijn bij alle patiënten. 

Andere mogelijke symptomen kunnen zijn: 

• Maskergelaat
• Stiller of minder duidelijk spreken
• Vette huid (seborroe)
• Overactieve blaas
• Vermoeidheid
• Verlies aan motivatie of apathie
• Slikproblemen
• Geheugenproblemen

Patiënten vermelden vaak minder niet-motorische symptomen omdat ze het verband met de ziekte van Parkinson niet altijd maken. Spreek er over met de neuroloog, vaak zijn bepaalde behandelingen mogelijk. 

Verloop

Het verloop van de ziekte, de ernst, de soort en de hoeveelheid symptomen kan erg verschillen van patiënt tot patiënt. Motorische symptomen zoals traagheid, stijfheid en beven beginnen meestal in één zijde van het lichaam, maar ontstaan in een tweede tijd in de andere zijde en nadien ook in de romp. Dit kan klachten geven van houdingsafwijkingen, evenwichtsproblemen en ‘freezing’ (moeilijkheden om vooruit te gaan bij het begin of tijdens het stappen). 

Meestal is er geen eenduidige oorzaak gekend. We nemen aan dat een combinatie van omgevingsfactoren, veroudering en erfelijke factoren aan de basis liggen. Slechts in ca. 10% van de patiënten is een duidelijke erfelijke mutatie gekend die invloed kan hebben op nabestaanden. 

Aan de basis ligt een probleem met de werking van bepaalde zenuwcellen door de ophoping van eiwitten die er geproduceerd worden. Dit proces vindt vooral plaats in hersencellen die dopamine aanmaken waardoor hieraan een tekort ontstaat. Dopamine is een scheikundige lichaamseigen stof die een belangrijke rol heeft bij de aansturing van bewegingen uit onze hersenen. Hierdoor worden bewegingen trager en minder soepel. 

Medicatie bij de ziekte van Parkinson is voornamelijk bedoeld om het tekort aan dopamine in de hersenen te compenseren. Dit kan op meerdere manieren en vaak in combinaties worden gebruikt. 

• De meest gebruikte en krachtigste behandeling is Levodopa of L-dopa. Deze stof wordt in de hersenen omgezet tot dopamine. Om de omzetting tot dopamine in het darmstelsel te verminderen, wordt dit steeds gekoppeld aan een andere stof zoals benserazide of carbidopa. 
• Klassieke merknamen zijn Prolopa® en Sinemet®. 

Andere mogelijke klassen van medicatie zijn: 

• Dopamine-agonisten: bv. pramipexole (Mirapexin®, Oprymea®), ropinirole (Requip®)
• MAO-B inhibitoren: bv. rasagiline (Azilect®) of safinamide (Xadago®)
• COMT-inhibitoren: bv. Entecapone (Comtan of Stalevo®)
• Amantadine (bv. Amantan®)
• Anticholinergica: bv. trihexyfenidyl (Artane®) 

Nevenwerkingen

Zoals alle medicijnen kunnen er bijwerkingen ontstaan op medicatie voor Parkinson. 

De meest voorkomende en vaak voorbijgaande bijwerkingen zijn misselijkheid, obstipatie en duizeligheid bij het rechtop staan. 

Andere bijwerkingen kunnen o.a. slaperigheid, verwardheid, hallucinaties… maar ook dwangmatig gedrag (bv. verslaving, hyperseksualiteit) zijn. 

Na verloop van tijd kunnen mensen wisselende effecten of responsfluctuaties ervaren op de inname van L-dopa. Bij minder beweeglijk of hevige krampen met een houdingsafwijking (dystonie) spreken we over ‘OFF’. Bij een goede beweeglijkheid spreken we over ‘ON’ en bij overmatige, onwillekeurige bewegingen spreken we over ‘dyskinesieën’. 

Het uitstellen van een behandeling verlaagt niet de kans op bijwerkingen en zal vooral een negatieve invloed hebben op de levenskwaliteit. 

Tips bij het innemen van medicatie

• Neem de juiste medicatie op het juiste tijdstip. Een alarmklok kan een hulp zijn om steeds je medicatie op het correcte tijdstip in te nemen. Een vooraf gevulde en geordende pillendoos geeft je een goed overzicht van de medicatie die je nog dient in te nemen. 
• Neem bij voorkeur je medicatie met Levodopa (Prolopa, Stalevo) 30 minuten voor of 1 uur na de maaltijd. Vooral eiwitrijke voeding verhindert een goede opname van Levodopa waardoor dit de werking niet ten goede komt. 
• De eerste dosis van de dag kan je in bed  innemen zodat het opstaan soepel en veilig verloopt.
• Wanneer je wat langer slaapt en bijgevolg de medicatie wat later inneemt, probeer dan om de tijdspanne tussen 2 dosissen te respecteren. Voor die dag schuiven de tijdstippen van medicatie-inname dan wat op.
• Ben je de medicatie vergeten in te nemen? Neem deze dan zo snel mogelijk in. De tijdstippen van inname voor die dag schuiven dan ook wat op.
• Het kan handig zijn om voor jezelf bij te houden op welk moment van de dag je regelmatig een OFF-periode kent en jou niet goed voelt. Wanneer je anderzijds ook last hebt van dyskinesieën (overbeweeglijkheid) of bepaalde nevenwerkingen kan het ook handig zijn om dat bij te houden. In samenspraak met je behandelend neuroloog kan de medicatie dan aangepast worden. 
• Stop of verander je medicatie niet zonder medeweten van je neuroloog. 

Indien de behandeling met de klassieke medicatie de symptomen na verloop van tijd minder goed kan controleren, zijn er in sommige gevallen andere mogelijkheden zoals: 

• Diepehersenstimulatie (DBS): hierbij worden fijne draadelektrodes ingebracht in diepe hersenkernen die in verbinding worden gebracht met een neurostimulator onder de borst- of buikhuid. 
• Intestinale levodopagel (Duodopa®): hierbij wordt op een voortdurende manier L-dopa direct in de dunne darm gebracht via een sonde doorheen de buikwand. 
• Apomorfine subcutaan (Apo-Go®): hierbij kan via een onderhuidse prik een snelwerkende behandeling voor stijfheid en bradykinesie worden toegediend bij plotse OFF-periodes. 

We raden een gezonde, gevarieerde voeding. 

Grote hoeveelheden eiwitrijke voeding zijn eerder te vermijden en worden best niet samen met de medicatie genomen omdat dit de werking ervan kan verminderen. Alcoholische dranken kunnen worden gedronken, zij het met mate.

Beweging (wandelen, fietsen, dansen, fitnessen...) heeft een gunstig effect op de ziekte van Parkinson, de algemene conditie en het gemoed. We raden voldoende en regelmatig bewegen dan ook aan. 

Hiernaast kan ook specifieke begeleiding door een kinesitherapeut die ervaren is met de ziekte van Parkinson, een grote meerwaarde zijn. 
 

Een logopedist kan je helpen bij spraak– en slikproblemen.