Brachytherapie bij prostaatkanker

Onderzoeken

Als voorbereiding op de ingreep word je algemene gezondheidstoestand nagekeken. Dit gebeurt door een controle bij de huisarts of de hartspecialist die een elektrocardiogram (film van je hart) neemt. Er wordt meestal een longfoto genomen en een uitgebreid bloedonderzoek uitgevoerd. Deze onderzoeken moeten voor je opname gebeuren. 

Medicatie

De inname van bepaalde medicatie moet je, in samenspraak met je arts, een tijdje voor de operatie stopzetten, zoals medicatie om je bloed te verdunnen. 

Voeding 

Je moet nuchter zijn voor de ingreep. Bekijk onze richtlijnen. 

Darmvoorbereiding

De avond voor je ingreep plaats je een klein lavement. Dit lavement moet je laatste stukje darm vrijmaken van stoelgang. Een propere darm is nodig om de prostaat via de echografie zichtbaar te maken. 

Opname

• Je wordt de ochtend van de ingreep in het ziekenhuis nuchter opgenomen.
• Op de kamer overloopt de verpleegkundige met jou een aantal documenten, zoals de preoperatieve vragenlijst die je thuis invulde. Ze maakt ook een anesthesiefiche op, waarop je bloeddruk, hartslag, temperatuur, allergieën, medicatie … genoteerd worden en ze stelt je nog een aantal vragen met als doel de verzorging af te stemmen op je persoonlijke noden. 
• Tijdens je verblijf krijg je dagelijks een klein prikje in de buik toegediend om ontsteking van de aders in de benen (flebitis) te voorkomen. 
• Je krijgt een operatiehemd aangeboden. Vooraleer de verpleegkundige je naar de operatiezaal begeleidt, krijg je, indien je dit wenst, nog een iets om rustig te worden en een antibioticum. 

Verdoving 

De brachytherapie gebeurt in de operatiezaal.

Als er op de verpleegeenheid nog geen infuus werd geplaatst, wordt dit infuus bij aankomst in de operatiezaal geprikt.

De ingreep vindt plaats onder plaatselijke verdoving mits ruggenprik. Indien je geen plaatselijke verdoving wenst, kan de ingreep ook onder algemene verdoving gebeuren.

Ingreep

• Eerst wordt een blaassonde geplaatst. De echografische sonde in de endeldarm brengt de prostaat in beeld op de televisiemonitor.
• Dan bepalen we nauwkeurig het volume van de prostaat.
• Daarna gebeurt de dosimetrieplanning. Dit betekent dat met behulp van het beeld op de computer (volgens het volume van de prostaat) berekend wordt waar de zaadjes ingeplant worden. 
• De radiotherapeut, de fysicus en de uroloog passen de behandeling en implantatie dan zo goed mogelijk aan de specifieke noden van de prostaat, de tumor in kwestie aan. 
• Vervolgens worden via het perineum (tussen balzak en aars) de naalden ingeplant onder echogeleide en worden de zaadjes in de holle naalden gebracht. 
• Nadien wordt een controle röntgenfoto genomen ter bevestiging van positie en aantal zaadjes. 

Na afloop van de ingreep 

• In de ontwaakzaal kan je rustig ontwaken. Ter controle wordt je hart, bloeddruk en ademhaling op een monitor gevolgd. Eventueel krijg je zuurstof via een masker over je neus en mond. 
• Je zal bij het ontwaken merken dat je een blaassonde hebt. Deze werd ingebracht tijdens de ingreep in de urinebuis. Ze wordt in de blaas ter plaatse gehouden door een ballonnetje dat met water wordt gevuld. Dit ballonnetje voel je niet. Maar je kan een pijnlijk gevoel ervaren ter hoogte van de penis. Indien dit het geval is, zal de verpleegkundige je de nodige pijnstillers toedienen. Soms is de pijn veroorzaakt door zwelling en begin van de bestraling. 
• Je hebt ook nog een infuus dat regelmatig wordt gecontroleerd en de volgende ochtend verwijderd. Dit infuus is nodig om medicatie toe te dienen. 
• Onder de balzak, waar we de zaadjes ingebracht hebben, kan er een bloeduitstorting ontstaan. Om dit te beperken, worden de eerste uren na de ingreep ijszakjes aangebracht. 
• Pas een aantal uren na de ingreep krijg je een slokje water.
• ’s Avonds wordt via een zij-infuus de pijnstiller Voltaren® 75 mg toegediend, die zowel pijnstillend als ontzwellend werkt. Je krijgt ’s avonds ook een pudding, een yoghurt en een flesje water. 

Dag 1 na de brachytherapie-ingreep 

• De eerste dag na de ingreep komt de verpleegkundige ’s morgens je infuus en blaassonde verwijderen, evenals het verband ter hoogte van het perineum (aanprikplaats van de naalden). De verpleegkundige controleert de zone op zwelling en/of bloeduitstorting.
• Nadien mag je zelf deze streek wassen met water (zonder zeep) en goed nadrogen. Vraag eventueel hulp aan een verpleegkundige. 
• De verpleegkundige biedt je na het verwijderen van de sonde een urinaal aan waarin je kan urineren. Dit kan eventueel de eerste maal wat branderig zijn. 
• We raden je aan veel te drinken na de ingreep, zodat je goed kan plassen. De eerste dagen kan je wel een branderig gevoel hebben bij het urineren, en er kan nog wat bloed in je urine zitten. Ook zal je iets meer moeten plassen en gaat het plassen soms moeilijker. Een klein inlegluiertje (Tena for men) moet je comfort verhogen. 
• Je krijgt de dag van je operatie Tamsulosine® 0,4 mg. Dit product vergemakkelijkt het plassen doordat het de urinewegen openzet. ’s Morgens en ’s avonds krijg je ook Eusaprim Forte®. Bij ontslag krijg je een voorschrift mee als de uroloog dit antibioticum verder wil toedienen. 
• In de loop van de voormiddag komt de uroloog nog eens bij je langs om te controleren of je goed kan plassen. Indien alles in orde is, mag je het ziekenhuis verlaten. 
• Bij bepaalde personen kan de ingreep ook in dagziekenhuis gebeuren. Dit wordt door de uroloog beslist op de raadplegingen vooraf of op de zaalronde. 

Ontslag 

Bij ontslag krijg je: 

• een afspraak voor je volgende consultatie bij de uroloog en radiotherapeut
• eventueel een voorschrift voor medicatie 
• enkele instructies en voorzorgsmaatregelen na brachytherapie voor thuis

• Ter behandeling van je ziekte is het radioactieve materiaal jodium-125 in je prostaat ingebracht. Dit materiaal zit verpakt in zeer kleine staafjes, ook wel jodiumzaadjes genoemd. Deze staafjes zijn bedoeld om in je lichaam te blijven. 
  De straling uit het materiaal werkt zeer plaatselijk, zodat relatief weinig straling uit je lichaam naar buiten treedt. Deze naar buiten tredende straling vormt een risico voor je omgeving. Dit risico is, door de lage intensiteit van de straling, echter heel klein. De intensiteit van de straling neemt snel af in de tijd, wordt gehalveerd om de 60 dagen, zodat er na verloop van tijd vrijwel niets meer van over is. 
  De instructies die je hier krijgt, gelden dan ook voor een beperkte tijd. Bij deze instructies wordt rekening gehouden met het feit dat hoe groter de afstand is tussen u en een ander, hoe lager de intensiteit van de straling is. 
  • een 2 maal zo grote afstand geeft een 2 × 2 = 4 × zo lage intensiteit 
  • een 3 maal zo grote afstand geeft een 3 × 3 = 9 × zo lage intensiteit 
• Gedurende de eerste twee maanden moet contact met andere personen beperkt blijven tot maximum 5 minuten per dag wanneer de afstand tussen de personen minder dan 1 meter is. Concreet: je neemt best geen kleinkinderen op schoot om samen naar een tekenfilm te kijken. Een knuffel geven mag natuurlijk wel. 
• Op afstanden groter dan 1 meter is er geen enkele beperking. Het is dus geen enkel probleem om lange tijd met zwangere vrouwen en kinderen in dezelfde ruimte door te brengen. Het delen van het echtelijk bed (met een niet-zwangere vrouw) vormt evenmin een probleem. Ook seksuele gemeenschap mag, en kan geen invloed hebben op het effect van de behandeling. 
• Indien je binnen twee jaar een medische behandeling ondergaat, breng de arts dan op de hoogte van de aanwezigheid van het radioactieve materiaal. Dit is zelfs levenslang nodig indien een dikkedarmonderzoek of een behandeling van de dikke darm gepland wordt. 
• Met fietsen en paardrijden wacht je best nog 4 weken. Door druk op de prostaat zouden de zaadjes zich kunnen verplaatsen. Alle andere activiteiten zoals zwemmen, lopen mag je gewoon verderzetten. 
• Drink voldoende (2l per dag) om een goede urinelozing te onderhouden. 
• Zorg voor een vlotte stoelgang: eet fruit, groenten, volkorenbrood, drink voldoende. Het persen bij moeilijke stoelgang verhoogt de druk op het perineum, wat minder gunstig is. 
• Baden en douchen zijn toegestaan. 
• Hygiënische zorg van het perineum (zone tussen balzak en anus) gedurende 14 dagen zoals door de verpleegkundige werd aangeleerd (goed nadrogen). 
• Bij overlijden binnen twee jaar en indien er een crematie overwogen wordt, kan dit bijkomende maatregelen i.v.m. stralingsbescherming vereisen, vooral voor de werknemers van het crematorium. 

Verdere opvolging 

• Na de brachytherapie zwelt de prostaat eerst wat op door het inbrengen van de zaadjes. Daarna verdwijnt de zwelling en neemt de prostaat zijn normale grootte weer aan. Het PSA daalt snel na het inbrengen van de radioactieve bronnetjes. 
• Het eerste jaar na de brachytherapie is er een raadpleging, met PSA dosages voorzien na 1 maand, dan na 3, 6, 12 maanden. Vanaf het tweede jaar is het voldoende nog 1 keer per jaar ter opvolging op raadpleging te komen. Telkens wordt PSA bepaald, alsook uroflow en echografisch nazicht of de blaas wel leeg is na het plassen. 

Indien je nog vragen hebt, kan je altijd terecht bij je uroloog en het verplegend personeel van de verpleegeenheid. 

• Acute ontsteking van de prostaat met hoge koorts is zeldzaam na deze ingreep. Dan zal de arts je antibiotica en ontstekingsremmers voorschrijven. Meestal is een bezoek aan de uroloog wenselijk. 
• Zwelling en overgevoeligheid van de prostaat: dit komt meestal tussen de maand en 6 maanden na de brachytherapie voor en uit zich in de vorm van pijnlijke en moeilijke urinelozing alsook een toegenomen plasfrequentie, vooral ’s nachts. 
• Niet meer kunnen plassen, waarvoor de arts in eerste instantie de medicatie zal opdrijven, je eventueel éénmalig zal sonderen. Deze techniek kunnen we je aanleren om die dan in het vervolg met tussenpozen toe te passen. De arts kan ook tijdelijk een buisje in je buik plaatsen waarlangs de urine afvloeit of een inwendige katheter plaatsen die je urinebuis openhoudt. Ten vroegste 6 maanden na de brachytherapie kan eventueel een TURP (Trans-Uretrale Resectie van de Prostaat) overwogen worden. Dit is het afkrabben van de prostaat. Deze TURP gebeurt best 12 maanden na de brachytherapiebehandeling. 
• Incontinentieproblemen ( = problemen om de urine op te houden) ten gevolge van extreme prikkeling van de blaasuitgang door de bestraling. Hiervoor zal de uroloog je de gepaste medicaties voorschrijven. Dit is een zeldzame bijwerking. 
• Erectieproblemen: dit is afhankelijk van je leeftijd, of je rookt, of je een diabeet bent, van de medicatie die je inneemt, of je een hoge bloeddruk heeft en hoe je erecties vooraf waren. Erectieproblemen komen meestal op latere termijn voor door de bestraling van de zenuwen. Hiervoor kunnen ook erectie bevorderende medicaties ingenomen worden. 
• Fistelvorming, is een abnormale verbinding tussen de endeldarm en de plasbuis of prostaat. Ernstige verwikkeling die gelukkig bijna nooit voorkomt. 
• Bij onderzoek van de endeldarm, voor bloedverlies bijvoorbeeld na een brachytherapie, is altijd waakzaamheid gewettigd! Biopsies mogen niet genomen worden.