Stereotactische behandeling van de prostaat

Na multidisciplinair overleg (MOC) met de uroloog, de radiotherapeut, de oncoloog en andere artsen-specialisten verwijst je behandelende arts je door voor een bestralingsbehandeling.

De radiotherapeut analyseert je gegevens en beslist over de bestralingstechniek en het aantal bestralingen. Vervolgens bespreekt de arts met jou de voorbereidingen (zoals plaatsen van goudmarkers en de simulatie), het verloop van de behandeling en de mogelijke nevenwerkingen. 

Na de consultatie legt de verpleegkundige met jou het tijdstip van de voorbereidingen (plaatsen van goudmarkers en simulatie) en de bestralingsreeks vast.

Ter voorbereiding van de bestraling plaatsen we goudmarkers in de prostaat. Deze gebruiken we om tijdens de bestraling de positie van de prostaat te controleren. 

Het plaatsen van deze goudmarkers gaat door bij je uroloog. Door middel van 2 naalden plaatst de arts 4 goudmarkers in de prostaat. De goudmarkers hebben de grootte van een rijstkorrel en zijn niet radioactief. Door het plaatsen van deze goudmarkers is er een kleine kans op prostaatontsteking. Dit proberen we te voorkomen door preventief antibiotica te gebruiken. 

Ongeveer 1 à 2 weken na het plaatsen van de goudmarkers vindt de tweede voorbereiding plaats: de simulatie. 
Op deze dag gebeuren normaalgezien 3 zaken: een blaas- en darmvoorbereiding, het maken van het masker en de CT-scan, de MR van de prostaat. 

1. Blaas- en darmvoorbereiding

Op de dag van de simulatie is het nodig om eerst een blaas- en darmvoorbereiding te doen. De prostaat bevindt zich namelijk onder de blaas en vóór de endeldarm (of rectum). Stoelgang en blaasvulling kunnen ervoor zorgen dat de plaats van de prostaat en de zaadblaasjes dagelijks varieert. Het is dus belangrijk dat we deze variatie zoveel mogelijk beperken zodat we de prostaat correct kunnen bestralen en de blaas en endeldarm zo goed mogelijk sparen van bestraling. 

Verloop van de blaas- en darmvoorbereiding:

• Op de dag van de simulatie kom je op het afgesproken uur naar de dienst radiotherapie. Je moet niet nuchter zijn. 
• Je krijgt een lavement door de verpleegkundige.
• Hierna ga je naar het toilet om stoelgang te maken en volledig leeg te plassen.
• Een halfuur later krijg je 2 glazen plat water (2x 200 ml) die je meteen opdrinkt.
• Daarna wacht je een uur. Tijdens dit uur mag je niet drinken of plassen. 

Na dit uur is het tijd voor het maken van het masker en de CT scan. 

2. Maken van masker en CT-scan

We maken een bodymasker zodat een deel van het lichaam niet kan bewegen tijdens de bestraling. We verwarmen het masker en plaatsen het daarna op je onderbuik. Door afkoeling verhardt het materiaal waardoor het de vorm van je lichaam aanneemt. Het masker maken duurt ongeveer 20 minuten.
Daarna nemen we een CT-scan van de bekkenregio. Hierbij dienen we geen contraststof toe. Na de CT-scan brengen we referentielijntjes in kleurstof en enkele tatoeagepuntjes op het lichaam aan. Zo kunnen we je tijdens de bestralingsbehandeling telkens op dezelfde manier installeren. 

3. MR prostaat
Vervolgens gebeurt een MR van de prostaat op de dienst radiologie. De MR geeft zeer nauwkeurige informatie over de prostaat. 
 

Tussen de simulatie en de eerste bestralingsbehandeling duidt je arts de prostaat en de omgevende organen aan op de genomen CT-beelden met behulp van de MR.  Een intensiteitsgemoduleerde planning wordt berekend. De prostaat krijgt voldoende bestralingen en de omgevende, gezonde organen krijgen er zo weinig mogelijk. Zo willen we bijwerkingen zoveel mogelijk vermijden. Ieder bestralingsplan is uniek aangezien het team het speciaal voor je opstelt.
 

• Dezelfde voorbereiding als bij de simulatie voer je thuis uit voor elke bestralingssessie: 
  • 1,5 uur voor je bestralingsafspraak gebruik je het lavement Microlax®. Zie bijsluiter Microlax® voor meer details hierover.
  • Hierna ga je naar het toilet om stoelgang te maken en volledig leeg te plassen.
  • 1 uur voor je bestralingsafspraak drink je 2 glazen plat water (2x 200 ml). 
  • Nadien ga je niet meer plassen en drinkt je niets meer tot na je bestralingssessie.
• De eerste bestralingssessie start meestal 10 dagen na de simulatie. Meld je aan op het afgesproken uur in de wachtzaal van het bestralingstoestel. Na het omkleden begeleiden we je naar de bestralingsruimte. We installeren je terug op dezelfde manier als tijdens de simulatie. De verpleegkundigen verlaten de ruimte voor de start van de bestralingen. Ze houden je in het oog via een camera in de aangrenzende bedieningsruimte.
• Tijdens het toedienen van de bestraling kunnen het toestel en/of de tafel bewegen. Dit is om vanuit verschillende richtingen te kunnen bestralen zodat de volledige prostaat behandeld wordt. De verpleegkundigen starten het toestel van buitenaf. Het stopt automatisch wanneer de voorgeschreven dosis toegediend is.
• Het is belangrijk dat je tijdens de behandeling goed stil en ontspannen ligt. Adem rustig in en uit.
• Tijdens de behandeling controleren we regelmatig je houding om een correcte bestraling te garanderen. Dit gebeurt door middel van het nemen van RX-foto’s of CBCTs. De beelden van die controles geven alleen informatie over je houding en de ligging van de goudmarkers maar niet over de toestand van de tumor.

• Met grote precisie richten we een groot aantal stralingsbundels naar een relatief klein doelvolume. Dit laat toe om de behandelingsreeksen korter te maken met een hogere dosis straling per behandelingssessie. De gezonde, omliggende weefsels worden zoveel mogelijk gespaard. Gezonde weefsels kunnen ook reageren op de bestralingen maar verdragen die stralen meestal goed en herstellen zich nadien.

• De volledige behandeling spreiden we over meerdere dagen. Bij meerdere sessies zijn er een paar dagen tussen iedere behandeling. We melden dit telkens op voorhand.

Meestal heb je niet meteen last van bijwerkingen maar ontstaan ze in de loop van de bestralingsbehandeling of nadien. Bijwerkingen verschillen ook per persoon, zijn afhankelijk van de dosis die je krijgt en de grootte van het bestralingsgebied.

Tijdens en na de behandeling kan je volgende klachten ontwikkelen: 

Plasklachten
Door de bestraling wordt het slijmvlies van de blaas en de plasbuis geïrriteerd. 
Hierdoor kan je volgende bijwerkingen krijgen: 

• Vaker plassen (voornamelijk ’s nachts) 
• Branderig gevoel of pijn bij plassen
• Wat bloed in de urine
• Minder krachtige plasstraal (door zwelling van de prostaat)
• Zich meer moeten haasten om te plassen

Heb je uitgesproken klachten? Dan kan je behandelende arts medicatie voorschrijven om de bijwerkingen te verlichten. Deze         bijwerkingen kunnen nog ontstaan of toenemen in de weken na het einde van de radiotherapie. Vervolgens nemen ze weer         geleidelijk af. 
Het is mogelijk dat je op lange termijn (maanden of jaren) na de bestraling plaslast blijft hebben: vaker moeten plassen         (voornamelijk ’s nachts) en zich meer moeten haasten om te plassen. Ernstige bijwerkingen op lange termijn (maanden of         jaren) na de bestraling bestaan maar zijn zeldzaam. 

Stoelgangsklachten     
Door de bestraling wordt het slijmvlies van de endeldarm geïrriteerd. Hierdoor kan je volgende bijwerkingen krijgen: 

• Vaker stoelgang maken
• Pijn bij het maken van stoelgang
• Dunne stoelgang
• Valse stoelgangsaandrang
• Bloed of slijm bij de stoelgang

Heb je uitgesproken klachten? Dan kan je behandelende arts medicatie voorschrijven om de bijwerkingen te verlichten. Deze          bijwerkingen kunnen nog ontstaan of toenemen in de weken na het einde van de radiotherapie. Vervolgens nemen ze weer         geleidelijk af. 
Het is mogelijk dat je op lange termijn (maanden of jaren) na de bestraling wat stoelgangslast blijft hebben: een veranderd        stoelgangspatroon (voornamelijk vaker stoelgang), zich meer moeten haasten om stoelgang te maken en bloed/slijm bij de        stoelgang.

Vermoeidheid
Vermoeidheid kan voorkomen tijdens en na de behandeling. Omdat we meestal maar een klein gebied bestralen, valt dit gewoonlijk goed mee. Krijg je ook hormoontherapie? Dan is deze hormoontherapie vaak de belangrijkste oorzaak van het vermoeidheidsgevoel. Ook spanningen en emoties rond je ziekte, het dagelijks heen en weer reizen naar onze dienst kunnen voor extra vermoeidheid zorgen. Door een aangepast levensritme, gezonde voeding en voldoende water te drinken kan je deze klachten beperken. Probeer zoveel mogelijk je dagelijkse activiteiten te behouden maar doe alles op een rustig tempo.

Veranderde seksualiteit
Door irritatie van de plasbuis kan een orgasme pijnlijk en niet prettig zijn. De erecties worden tijdens de bestralingsperiode niet beïnvloed. Door de situatie waarin je je bevindt kan de zin in seks minder zijn. Krijg jeook hormoontherapie? Dan verdwijnen de erecties tijdens de werking van deze hormoontherapie volledig. 
Maanden of jaren na de bestraling kan het zijn dat je ‘droge’ orgasmes hebt. Hierbij is het gevoel van klaarkomen normaal maar is er geen zaadlozing. Op lange termijn (meestal jaren na de bestraling) kan het zijn dat de erecties verminderen. 

Emotionele reacties 
Ziek zijn kan heftige emoties teweegbrengen. Elke patiënt en elk gezinslid heeft zijn eigen manier om gebeurtenissen te verwerken. Iedereen reageert verschillend. Heb je de behoefte om over je gevoelens en zorgen te praten? Spreek hierover gerust met je behandelende arts of verpleegkundige.